ÇALIŞMA YAŞAMINDAKİ ÖZEL RİSK GRUPLARI

ÇALIŞMA YAŞAMINDAKİ ÖZEL RİSK GRUPLARI

*Kadın, çocuk, genç, yaşlı, özürlü ve göçmenler çalışma yaşamında özel risk gruplarıdır.

Genç işçi : 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiyi,

Çocuk işçi : 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişiyi,

*4857 Sayılı İş Kanunu’na göre 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler.

*14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimin tamamlamış çocuklar bedensel, zihinsel ve ahlaki yönden gelişimlerini engellemeyecek ayrıca da okullarına devam etmelerini engellemeyecek hafif işlerde çalıştırılabilirler.

*Okuluna devam eden genç işçi veya çocuk işçiler eğitim dönemlerinde eğitim saatleri dışında günde en çok 2 saat çalıştırılabilirler. Eğitimleri devam ederken haftalık çalışma saatleri toplam 10 saati aşamaz.

*Çocuk ve genç işçilerin çalışma saatleri, günde 14 saat kesintisiz dinlenme verilecek şekilde düzenlenmiştir.

*Eğitimine devam eden fakat okulu kapalı dönemde olan veya temel eğitimini tamamlamış, sonrasında eğitimine devam etmemiş 15 yaşını tamamlamamış çocuk işçiler günde en fazla 7 saat, haftada ise toplamda 35 saat çalıştırılabilirler.

* Fakat 15 yaşını tamamlamış genç işçiler günde 8 saat çalıştırılabilirler. Haftalık çalışma saatleri ise en fazla 40 saat olabilir.

2 saatten fazla 4 saatten az süren işlerde 30 dakika, 4 saatten 7,5 saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında 1 saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.

GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILAN HALLER

4857 sayılı İş Kanunu’nun 66’ncı maddesine göre çalışma süresinden sayılan hallerin yanı sıra;

* İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler,

* İşverenin işyeri dışında gönderdiği kurslar ve toplantılarda geçen süreler ile yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen mesleki eğitim programlarında geçen süreler,

* Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından çalışan çocuk ve gençler ile ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre, komisyon ve benzeri toplantılara temsilci olarak katılmaları nedeniyle işlerine devam edemedikleri süreler, çalışma süresinden sayılır.

TATİL VE YILLIK İZİN HAKLARI.

*Hafta Tatili

Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz 40 saatten az olamaz. Ayrıca hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.

*Ulusal Bayram ve Genel Tatil

Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar. Ayrıca bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.

*Yıllık Ücretli İznin Kullandırılması

Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir.

Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri okulların tatil olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği dönemlerde verilir.

Sağlık Kontrolleri

Genç ve çocuk işçilerin işe alınmadan önce mutlaka işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri veya bunların bulunmadığı durumlarda sağlık ocağı veya belediye hekimlerine muayene ettirilerek çalışacağı işin niteliğine ve şartlarına göre o işte çalışmaya uygun olduğuna dair sağlık raporu alınması gerekmektedir. İşçi çalıştırılmaya devam edildiği sürece 18 yaşını doldurana dek her altı ayda bir yeniden sağlık kontrolünden geçmelidir.

Çocuk İşçilerin Çalıştırılabilecekleri Hafif İşler

1. Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri.

2. Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri.

3. Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri.

4. Büro hizmetlerine yardımcı işler.

5. Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç).

6. Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler.

7. Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri.

8. Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve istifleme hariç).

9. Spor tesislerinde yardımcı işler.

10. Çiçek satışı, düzenlenmesi işleri.

Genç İşçilerin Çalıştırılabilecekleri İşler

1. Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve ve sebze suları imalatı işleri.

2. Meyve ve sebze kurutmacılığı ve işlenmesi işleri.

3. Helva, bulama, ağda, pekmez imalatı işleri.

4. Kasaplarda yardımcı işler.

5. Çay işlemesi işleri.

6. Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması işleri.

7. Küçükbaş hayvan besiciliğinde yardımcı işler.

8. Süpürge ve fırça imalatı işleri.

9. Elle yapılan ağaç oymacılığı, kemik, boynuz, kehribar, lüle taşı, Erzurum taşı ve diğer maddelerden süs eşyası, düğme, tarak, resim, ayna, çerçeve, cam ve emsali eşya imalatı işleri.

10. Toptan ve perakende satış mağaza ve dükkanlarında satış, etiketleme ve paketleme işleri.

11. Büro işyerlerinde büro işleri ve yardımcı işler,.

12. İlaçlama ve gübreleme hariç çiçek yetiştirme işleri.

13. İçkili yerler ve aşçılık hizmetleri hariç olmak üzere hizmet sektöründeki işler.

14. Diğer giyim eşyası, baston ve şemsiye imalatı işleri.

15. Yiyecek maddelerinin imalatı ve çeşitli muamelelere tabi tutulması işleri.

16. Yorgancılık, çadır, çuval, yelken ve benzeri eşyaların imalatı ve dokuma yapmaksızın diğer hazır eşya imalatı işleri.

17. Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj malzemeleri, mantar, saz ve kamıştan sepet ve benzeri eşya imalatı işleri.

18. Çanak, çömlek, çini, fayans, porselen ve seramik imaline ait işler (fırın işleri ve silis ve quarts tozu saçan işler hariç)

19. El ilanı dağıtımı işleri.

20. Cam, şişe, optik ve benzeri malzeme imalathanelerinde üretime ilişkin işler (fırın işleri ve silis ve quarts tozu saçan işler, ısıl işlem, renklendirme ve kimyasal işler hariç)

21. Bitkisel ve hayvansal yağların üretimi ve bunlardan yapılan maddelerin imaline ilişkin işler (karbon sülfür gibi parlayıcı veya tahriş edici çözücülerle yapılan prine veya benzeri yağlı maddelerin ekstrasyon yoluyla yağ üretimi işlerinde ekstrasyon kademeleri hariç)

22. Pamuk, keten, yün, ipek ve benzerleriyle bunların döküntülerinin hallaç, tarak ve kolalama tezgahlarından ve boyama ile ilgili işlemlerden bölme ile ayrılmış ve fenni iklim ve aspirasyon tesisatı olan iplikhane ve dokuma hazırlama işleri.

23. Balıkhane işleri.

24. Şeker fabrikalarında üretime hazırlamaya yardımcı işler.

25. Araçsız olarak 10 kg’dan fazla yük kaldırılmasını gerektirmeyen torbalama, fıçılama, istifleme ve benzeri işler.

26. Su bazlı tutkal, jelatin ve kola imali işleri.

27. Sandal, kayık ve emsali küçük deniz araçlarının imalatı ve tamiratı işleri (boya ve vernik işleri hariç)

Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılamayacakları İşler

1. 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen gece dönemine rastlayan sürelerde yapılan işler.

2. Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işler.

3. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğinde 18 yaşını doldurmamış kişilerin çalışmasının yasaklandığı işler.

4. Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği kapsamındaki işler.

5. Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedi buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik kapsamında yer alan işler.

6. Alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işleri.

7. Parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi maddelerin imali, işlenmesi, depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her türlü işler.

8. Gürültü ve/veya vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işler.

9. Aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işler ile sağlığa zararlı ve meslek hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işler

10. Radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işler.

11. Müteharrik makineler kullanılarak yapılan işler.

12. Fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işler.

13. Parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işler.

14. Para taşıma ve tahsilat işleri.

5. İş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine olanak sağlamayan işler 16. Meslek eğitim programı gereği staj nedeni ile yapılan çalışmalar hariç, güzellik salonlarında yapılan yüz, vücut bakımı ve estetiği, epilasyon ve masaj işleri.

17. Açık bir şekilde veya uzman hekim raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin üzerinde olan işler.

18. Toksit, Kanserojen, nesil takip eden genler zararlı veya doğmamış çocuğa zararlı veya herhangi bir şekilde insan sağlığını etkileyen zararlı maddelerle ilgili işler.

19. Eğitim, deney eksikliği güvenlik konusunda dikkat eksikliğine bağlı olarak gençlerin maruz kalabileceği kaçınılması veya fark edilmesi mümkün olmadığına inanılan iş kazası riski taşıyan işler.

*18 yaşını doldurmamış erkek ve her yaşta kadının maden ocakları, kablo döşeme, kanalizasyon veya tünel gibi yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde çalıştırılması yasaktır (4857 Sayılı İş Kanunu 72. Madde)

*Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir (toplam on sekiz hafta). (4857 sayılı İş Kanunu 74. madde)

*Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.

*Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

*Gebe veya emzirenler günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamazlar.

Engelli ve hükümlü işçi çalıştırma zorunluluğu

Elli ve daha çok işçi çalıştıran özel sektör işverenleri yüzde üç engelli; kamuda işe yüzde dört engelli yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.